Borsada ya da herhangi bir yatırım aracında işlem yaparken hepimizin hedefi aynı: Paramızı büyütmek, sermayemizi korumak ve mümkünse finansal özgürlüğümüze ulaşmak. Ama işin bir de diğer yüzü var: Risk. Çünkü her yatırım bir ihtimal işidir. Ne kadar analiz yaparsan yap, ne kadar emin olursan ol, her zaman yanlış çıkma ihtimalin vardır. İşte tam bu noktada devreye risk yönetimi giriyor.
Ünlü trader Ed Seykota’nın sık sık dile getirdiği bir prensip var: “Asla toplam portföyünün %1’inden fazlasını riske atma.”
Bu cümle kulağa basit gelebilir ama işin özünde yılların tecrübesi, disiplin ve hayatta kalma stratejisi yatıyor. Gel birlikte bu %1 kuralının ne anlama geldiğini, neden bu kadar önemli olduğunu ve hayatımıza nasıl uygulayabileceğimizi örneklerle inceleyelim.
Risk neden bu kadar önemli?
Risk, yatırım yaparken kaybetme ihtimalidir. Çoğu yatırımcı kazancı düşünür ama asıl odaklanması gereken şey kaybı sınırlamaktır. Çünkü kaybettiğinde sermayeni koruyamazsan, oyunda kalamazsın.
Örneğin:
- 100.000 TL’lik bir portföyün var.
- Bir işlemde %20 kaybettin, yani 20.000 TL gitti.
- Portföyün 80.000 TL’ye düştü.
Şimdi tekrar eski seviyene dönmek için %25 kazanman gerekiyor.
%50 kaybedersen, tekrar eski seviyene dönmek için %100 kazanmak zorundasın.
İşte bu yüzden risk yönetimi olmadan borsada kalıcı başarı sağlamak neredeyse imkânsızdır.
%1 kuralı nedir?
Ed Seykota’nın önerdiği %1 kuralı, her bir işlemde kaybedeceğin maksimum miktarın toplam portföyünün %1’ini geçmemesi gerektiğini söyler.
Örneğin:
Portföyün: 100.000 TL
Maksimum risk: 100.000 x %1 = 1.000 TL
Yani hangi hisseye ya da hangi yatırım aracına girersen gir, yanlış çıkman durumunda en fazla 1.000 TL kaybetmelisin.
Bu kulağa küçük gelebilir ama işin sırrı burada: Küçük kayıplar seni oyunda tutar, büyük kayıplar ise seni masadan siler.
Haydi şimdi işin pratiğine gelelim. Bu kuralı portföy yönetimine nasıl uygularsın?
Önce portföy büyüklüğünü hesapla:
Diyelim ki portföyün 50.000 TL. O halde bir işlemde riske edebileceğin maksimum miktar 500 TL’dir.
Sonra stop seviyeni belirle:
Hangi fiyatta işleminin yanlış olduğunu kabul edeceğini önceden belirlemelisin. Bu senin stop noktan. Örneğin:
- Bir hisseyi 100 TL’den alıyorsun.
- Stop seviyen 95 TL.
- İşlem başına riskin 5 TL.
Daha sonra pozisyon büyüklüğünü hesapla:
Maksimum riskini stop mesafene bölerek kaç lot alabileceğini bulabilirsin. Örneğin:
- Maksimum risk: 500 TL
- Stop mesafesi: 5 TL
- Alabileceğin maksimum miktar = 500 / 5 = 100 lot Yani 100 TL’den en fazla 100 lot alabilirsin. Daha fazlası seni %1 kuralının dışına çıkarır.
Konuyu daha iyi pekiştirebilmek için birkaç örnekle devam edelim.
Örnek 1: 100.000 TL Portföy
- Portföy: 100.000 TL
- Maksimum risk: 1.000 TL
- Bir hisse: 50 TL
- Stop: 47 TL (risk 3 TL)
Kaç lot alabilirsin?
1.000 / 3 = 333 lot
Yani en fazla 333 lot almalısın.
Örnek 2: 250.000 TL Portföy
- Portföy: 250.000 TL
- Maksimum risk: 2.500 TL
- Bir hisse: 200 TL
- Stop: 190 TL (risk 10 TL)
Kaç lot alabilirsin?
2.500 / 10 = 250 lot
Örnek 3: Küçük Portföy (20.000 TL)
- Portföy: 20.000 TL
- Maksimum risk: 200 TL
- Bir hisse: 25 TL
- Stop: 23 TL (risk 2 TL)
Kaç lot alabilirsin?
200 / 2 = 100 lot
Gördüğün gibi portföyün büyüklüğü ne olursa olsun kural aynı şekilde işliyor.
%1 kuralı neden işe yarıyor?
Seykota’nın bu kuralı işe yarıyor. Çünkü bu yöntem:
1-Büyük kaybı engeller: Küçük kayıplarla ilerlersin, portföyünü korursun.
2-Disiplin kazandırır: Önceden riskini hesaplamak seni rastgele işlem yapmaktan kurtarır.
3-Psikolojini korur: Büyük kayıplar moralini bozar, seni piyasadan uzaklaştırır. Küçük kayıplar ise kolay tolere edilir.
4-Sürdürülebilirlik sağlar: Borsada uzun vadede ayakta kalanlar küçük ama sürekli kazananlardır.
Ed Seykota yılların tecrübesiyle şöyle der:
- “Kaybı sınırlamak, oyunda kalmak demektir.”
- “Kâr etmeye değil, oyunda kalmaya odaklan.”
- “Borsa bir hayatta kalma oyunudur. %1 kuralı seni oyunda tutar.”
Bu sözler bize şunu gösteriyor: Asıl mesele hızlıca köşeyi dönmek değil, uzun vadede hayatta kalmaktır.
Peki diyelim ki bu kuralı uygulamadık. Ne olabilir?
Bir örnek düşünelim:
- Portföyün 100.000 TL
- Bir işlemde %10 risk alıyorsun (10.000 TL)
- 5 yanlış işlem üst üste yaptığında portföyün 50.000 TL’ye düşer
Ama %1 kuralına uyarsan:
- Her işlemde sadece 1.000 TL kaybedersin.
- 5 yanlış işlemde kaybın 5.000 TL olur.
- Portföyün 95.000 TL’de kalır.
Aradaki fark oyunda kalıp kalmamanı belirler. Bu yüzden hayatidir.
Sonuç olarak %1 kuralı ilk bakışta yavaş ilerliyormuş gibi gelebilir. Ama unutma, bu bir hız yarışı değil, dayanıklılık maratonu. Sermayeni korumak ve oyunda kalmak uzun vadede seni kazanan yapar.
O yüzden bir dahaki sefere bir işleme girmeden önce şu soruyu kendine sor: “Bu işlem yanlış giderse kaybım portföyümün %1’ini geçiyor mu?” Eğer cevabın evetse, o işleme girmemelisin.
Unutma, uzun vadede kazananlar küçük kayıpları kabul edip oyunda kalanlardır.
